Ingezonden door Henk Bloemhoff Haost alle lezings op et Nedersaksisch symposium van 16 september 2022 in De Nieuwe Kolk in Assen bin bi’j mekeer brocht in et ni’jste Jaorboek Nedersaksisch. Et is pas verschenen, en dat is gebeurd bi’j Stichting Sasland, in saemenwarking mit Pumbo.nl in Zwaag. Ofbelinge: Missionaorissen zoas Lebuinus en Liudger perbeerden de Saksen te bekeren, mit valen en opstaon. Schoeleplaete van J.H. Isings (‘Ludger predikt in de Groninger Gouwen, 785’). De riegel begint mit de Grunninger schriefster Ingeborg Nienhuis. Zi’j vertelt o.a. over heur schrieversaachtergronden en heur Grunninger boeken Hoeze Toenbaauw en Schoem of De voarende Zoltkamper. Naotied schreef ze nog et scenario van de Grunninger film Schoem. Die film zal dit jaor uutkommen. Stellingwarver dichter Willem Jan Teijema prissenteert de twiede bi’jdrege an et boek. Disse van Donkerbroek ofkomstige dichter brengt  een riegel eigen gedichten in et Stellingwarfs. Ok Twents dichter en historikus Dick Schlüter brengt een keuze uut eigen poëzie. Dick het grote bekendhied, onder aanderen deurdat hi’j Provinciedichter van Overiessel west het (2011-2013) en ok Stadsdichter van Ensche (2021-2023). Aachterhoeker auteur Joop Hekkelman brengt inkelde van zien verhaelen en gedichten in zien streektael. Hi’j is o.e. kollumnist en docent Aachterhoeks. Harrie Scholtmeijer is onder aanderen onderzuker van de Nedersaksische streektaelen in Overiessel en in die rolle verbunnen an de Overiesselakedemie in Zwolle. Hi’j vertelt over et wark van de West-Overiesselse doomnies Pieter Heering en Hermannus Schuurmans uut de jaoren 1883 en 1910. Zi’j maekten in heur vertellings gebruuk van et Nedersaksisch uut heur omgeving, en dat gebeurde benaemens in de dialogen. ’Krijgt de Taalatlas van Oost-Nederland na 60 jaar toch nog een vervolg?’ vragt Philomène Bloemhoff heur of naor anleiding van een riegel nog niet uutgeven taelkaorten. Die hadden aenlik heurd bi’j perf. Klaas Heeroma zien Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden. Veur heur pensioen was disse schriever / spreker projektleider streektael an de Iesselakedemie in Zwolle. Bert Groenewoudt is archeoloog en senior-onderzuker laandschop Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Tegere mit mitauteurs Jan Willem de Kort en Stijn Heeren brengt hi’j een beschouwing angaonde Heidense tafrelen in Twente. De betekenis van de recent ontdekte pre-Christelijke cultusplaats bij Hezingen. De kristianisering was gien kwessie van inkelde jaoren, mar duurde ieuwen en ieuwen, zo stellen de auteurs. Archeologische voonsten getugen. Ommeraek interessaant is ok Arjan Sterken zien bi’jdrege ‘De Ambigue Doden: Naolopers en heur onzekere alliantie in Noord-Nedersaksische volksvertellings’. Hi’j geft o.a. een beeld van hoe deurverteld wodde dat bepaolde doden nao heur verstarf om een bepaolde reden nog even in de gewone wereld weerommekwammen. Sterken is docent en promovendus bi’j Vergeliekende Religiewetenschoppen an de Radboud Universiteit in Ni’jmegen. An et aende van de symposiumdag wodden de ni’jste Heliand-vertaelings in et Nedersaksisch prissenteerd. De iene is in et Sallaans, deur Jan Nijen Twilhaar, de twiede in et Stellingwarfs, deur Henk Bloemhoff. Toegelieke wodde ok Timothy Sodmann zien ni’je uutgifte van de Ooldsaksische Heliand-tekst zels prissenteerd (Heliand. De Oudsaksische tekst). Jan Nijen Twilhaar gaot in zien lezing in op de perblematiek van et vertaelen van de Heliand-tekst in Nedersaksisch van now. Vergeliekenderwieze kommen daor uutienlopende opvattings bi’j an de odder. Nijen Twilhaar is pensioneerd hogeschoeleheufddocent (Hogeschool Utrecht); onder meer is hi’j Book Reviews Editor Nederlandse Taalkunde (Dutch Linguistics) Henk Bloemhoff was tot zien pensioen hogeschoeleheufddocent Nederlaans (NHL Stenden Hogeschool) en eerder onder meer taelkundige veur et Stellingwarfs. In dit jaorboek gaot hi’j krek as Nijen Twilhaar ok in op ‘e Heliand, mar dan heufdzaekelik op ‘e Stellingwarver vertaeling. Mar veurofgaond geft hi’j ri’j ommedaenken an de vraoge tot hoeveer in Nederlaand et Ooldsaksisch bruukt west hebben moet. As anwiezings beschouwt hi’j de spiegeling van de Oold- en Nedersaksische klaankontwikkelings in een tal plaetselike taelvariëteiten van vandaege-de-dag. Anvullend in et boek bin nog twie extra bi’jdregen opneumen. De eerste is die van Henk Nijkeuter, heufd ofdieling kollekties en pebliek bi’j et Drents Archief, Rieksarchivaris in Drenthe en gemientearchivaris van Assen. Nijkeuter gaot in op biezunderheden van Drenthekenner Jan Naarding zien vertaelwark van de Reynaert in et Drents. Disse bi’jdrege verscheen eerder in de Ni’je Drentse Volksalmenak. Henk Bloemhoff sluut disse dadde oflevering van Jaorboek Nedersaksisch of mit een bespreking van Tsead Bruinja zien ‘eerste bloemlezing van de Nederlandse poëzie’. Die bespreking komt ok in Roet. Drents letterkundig tiedschrift jg. 45 (2023), winternommer 22-23. Niet in dit jaorboek verscheen de tekst van de video-bi’jdrege van dr. Ingrid Rembold, ‘Reflections on the Saxon Heliand’, om een technische reden. De lezer kan liekewel veul geweerwodden uut heur artikel ‘The Christian message and the laity: the Heliand in post-conquest Saxony’, in N. Edwards, M. Ni Mhaonaigh en R. Fletchner (red.), Transforming Landscapes of Belief in the Early Mediaval Insular World and Beyond [etc.]. Turnhout: Brepols, 2017.  Ingrid Rembold is docent Middelieuwse geschiedenis an de universiteit van Manchester. Heur proefschrift van 2014 wodde in 2018 uutbrocht mit as titel Conquest and Christianization: Saxony and the Carolingian World, 772-888 [etc.] Cambridge: Cambridge University Press. Disse studie zol invloedriek wodden. Spietig genoeg kon dr. Timothy Sodmann niet mitdoen an et symposium en zo kon hi’j ok niet bi’j de prissentaosie van zien ni’jste Heliand-uutgifte wezen. As alternatief veur zien veurneumen tekst ‘De Heliand als kunstwerk’ kuj’ et beste de inleiding van zien ni’je boek lezen (zie hierboven). Omslagbeeld ni’jste Jaorboek Nedersaksisch Technische gegevens van et Jaorboek Nedersaksisch 3 (2022): groot fermaot, 133 pp., pries € 38,50. Et boek kan besteld wodden op boekenbestellen.nl, mar ok bi’j de plaetselike boekwinkel en via bol.com. Anvullend in et boek bin nog twie extra bi’jdregen opneumen. De eerste is die van Henk Nijkeuter, heufd ofdieling kollekties en pebliek bi’j et Drents Archief, Rieksarchivaris in Drenthe en gemientearchivaris van Assen. Nijkeuter gaot in op biezunderheden van Drenthekenner Jan Naarding zien vertaelwark van de Reynaert in et Drents. Disse bi’jdrege verscheen eerder in de Ni’je Drentse Volksalmenak. Henk Bloemhoff sluut disse dadde oflevering van Jaorboek Nedersaksisch of mit een bespreking van Tsead Bruinja zien ‘eerste bloemlezing van de Nederlandse poëzie’. Die bespreking komt ok in Roet. Drents letterkundig tiedschrift jg. 45 (2023), winternommer 22-23.

Jury onder de indruk van niveau inzendingen en streektaalgebruik Wat is het Beste Boek van Achterhoek en Liemers dat in 2022 is uitgebracht? De vijf genomineerden voor de titel zijn bekend. Het zijn – in willekeurige volgorde – Adembenemend van Lucel ten Have-Krabben; De beesten van Gijs Wilbrink; Phoenix, de memoires van Abel Sikkink van Bert Wagendorp; Zwientie in den Achterhook van Rienke Beernink en Zutphen 1572, de geschiedenis van een bloedbad van Johan Visser. De winnaar wordt bekend gemaakt tijdens het Waeketreffen op 5 maart in de Koppelkerk in Bredevoort. Bijna 90 in 2022 uitgebrachte boeken die uit de streek komen, erover gaan of geschreven zijn in de Achterhoekse of Liemerse streektaal, werden door de vakjury beoordeeld. Daarbij is sterk gelet op streekbinding: komt het wezenlijke van Achterhoek en de Liemers aan de orde? Ook originaliteit – voegt het boek iets toe aan de bestaande streekboekencollectie – en vormgeving zijn meegewogen in de beoordeling. De jury is onder de indruk van het niveau van de ingezonden boeken: het merendeel bleek zeer leesbaar geschreven en mooi vormgegeven. Genomineerden De vijf boeken die er bovenuit sprongen en dus meedingen naar de titel Beste Boek Achterhoek en Liemers zijn, in willekeurige volgorde: Adembenemend – Lucel ten Have-Krabben De beesten – Gijs Wilbrink Phoenix, de memoires van Abel Sikkink – Bert Wagendorp Zwientie in den Achterhook – Rienke Beernink Zutphen 1572, de geschiedenis van een bloedbad – Johan Visser De jury is met vlagen lyrisch over deze boeken. Opmerkingen van hun kant zijn ‘Juweeltjes van overpeinzingen’, ‘Een adembenemende leesreis’, ‘Dit ademt de sfeer van Normaal in zijn hoogtijdagen’, ‘Pracht en praal in taal’, en ‘Het leest als een detective van Jo Nesbø’. De jury vindt het geweldig dat een streektaalboek de nominaties heeft gehaald en dat ook in de andere genomineerde boeken de streektaal meer dan ooit doorklinkt. Net buiten de top vijf geëindigd, maar het vermelden zeker waard zijn de boeken: ‘Het verhaal van Gelderland’, ‘Het nieuwe Oolde’, ‘De taal levert mi-j ’n streek’ en ‘De rentmeestersrekeningen van Bredevoort’. Waeketreffen De winnaar van de Beste Boek-verkiezing wordt bekend gemaakt op ’t Waeketreffen op 5 maart in de Koppelkerk in Bredevoort. Dit is tevens de aftrap van de Waeke van het Achterhookse en Liemerse Book. Ook wordt de nieuwe Flonkergood gepresenteerd, een bundel verhalen en gedichten in streektaal. Dit boekje krijg je in de Waeke cadeau bij aankoop van een streek(taal)boek. Het Waeketreffen duurt van 11.00 t/m 13.00 uur, de toegang is gratis. Aanmelden kan door te mailen of bellen naar info@ecal.nu / 0314-787078.

Raoul Buurke, taalwetenschapper van de Rijksuniversiteit Groningen, is voor zijn onderzoek op zoek naar sprekers van het Gronings, van een specifieke leeftijd en afkomstig uit een specifieke plaats of gebied. In het onderzoek wordt er gekeken naar hoeveel het Groningse klanksysteem is veranderd sinds 1980, waarvoor er opnames moeten worden gemaakt met huidige sprekers van het Gronings. Hiervoor hoeven de sprekers alleen Nederlandse woorden te vertalen naar het Gronings en deze in te spreken. Voor deelname aan het onderzoek ontvangen de deelnemers 10 euro. Opnames De opnames duren ongeveer een half uur, waarbij ook een korte vragenlijst van enkele minuten hoort. De voorkeur gaat uit naar sprekers die naar de Rijksuniversiteit Groningen kunnen komen via het openbaar vervoer of met de auto, waarvoor de kosten kunnen worden vergoed. Als dit lastig is, is het ook mogelijk dat de onderzoeker naar u toekomt met het mobiele laboratorium (https://www.rug.nl/research/clcg/research/spraaklab/). Specifieke sprekers De plaatsen waarin er nog sprekers gezocht worden, samen met de informatie over leeftijd en geslacht, staan op deze pagina: https://raoulbuurke.nl/gezocht/. Kent u iemand, misschien in de familie of vriendenkring, die in deze categorie valt? Stuur dan graag een e-mail naar raoul.buurke@rug.nl! Voor het onderzoek wordt er ook nog gezocht naar een vrouwelijke spreker uit (rondom) Onstwedde van tussen de 44 en 50 jaar oud, die graag mee wil doen aan een iets langere versie van het onderzoek. Naast het vertalen van woorden, doet diegene samen met een andere spreker een spel (20 minuten) en een zoek-de-verschillentaak (10 minuten). Voor deelname ontvangt diegene 30 euro. Veel dank voor het meedenken, namens Raoul Buurke en Team Wetenschap Centrum Groninger Taal & Cultuur (CGTC)

Met kinderboekenschrijver Fred Diks en streektaalfunctionaris Marije Stomps Wil je beter leren schrijven, te weten komen waar een goed verhaal aan moet voldoen en meteen je Achterhoeks een beetje opkrikken? Doe dan mee aan de workshop verhalen schrijven op zaterdag 25 maart in Doetinchem! Kinderboekenschrijver Fred Diks (Koen Kampioen, Kameleon) geeft schrijftips en -trics, voor het Achterhoekse tintje zorgt streektaalfunctionaris Marije Stomps. Iedereen kan zich opgeven, de kosten zijn 40 euro per persoon, inclusief lekkere lunch. Kinderboekenschrijver Fred Diks. Foto Sven Scholten Verhalen schrijven is een vak apart. Is het normaal gesproken al best lastig om de lezer in je verhaal te trekken en zijn aandacht vast te houden, bij kinderen is dat nog net een tandje moeilijker. Als er iemand is die weet hoe je jong en oud kunt boeien met een goed verhaal, is het schrijver Fred Diks wel. Hij werd bekend door zijn Koen Kampioen-boeken, waarvan een (internationale) tv-serie werd gemaakt. Ook schreef hij diverse Kameleon-boeken, de series De Klas van meester Bas, Sam Schiet, James Blond, Voetbalsterren en, samen met professor Erik Scherder, de bestseller Professor S en de verslaafde koning. Fred was jarenlang leraar en voetbaltrainer en is, naast schrijver, ook sportjournalist. De aangewezen persoon dus om deze schrijfworkshop te geven! In de streek(taal) Elk verhaal vindt ergens plaats. Waarom niet in onze mooie Achterhoek? Sterker nog: waarom niet (deels) in de Achterhoekse streektaal? Deze is rijk aan prachtige woorden, uitdrukkingen en gebruiken die het waard zijn om over te brengen aan de volgende generatie. Hier gaat Marije Stomps, streektaalfunctionaris bij het ECAL, maar ook journalist en tekstschrijver bij haar eigen bureau Marije Schrijft, verder op in. Programma De schrijfworkshop op 25 maart bestaat uit twee delen. ’s Morgens staat in het teken van de Achterhoekse streektaal en brainstormen over de plek waar je verhaal zich afspeelt. Na een lekkere lunch worden de deelnemers door Fred meegenomen in het proces van een (kinder)verhaal schrijven. Daarbij komt aan de orde hoe je de broodnodige spanning in het verhaal brengt. Natuurlijk hoort brainstormen, zelf schrijven (en strepen) en evalueren met elkaar over de schrijfsels er ook bij. Meer kinderverhalen/boeken Het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers hoopt met deze schrijfworkshop mensen te prikkelen om (meer) te gaan schrijven, zo mogelijk in het Achterhoeks. Maar ook mensen die de streektaal niet machtig zijn of schrijven hierin een brug te ver vinden, zijn natuurlijk van harte welkom op de schrijfworkshop. Er is plek voor 15 deelnemers en vol is vol, dus wees er snel bij! Datum:                              zaterdag 25 maart 2023 Tijd:                                     9.30 t/m 15.30 uur Locatie:                             ECAL, gebouw ’t Brewinc, IJsselkade 13, Doetinchem Kosten:                              € 40,00 inclusief lunch Aanmelden:                     via info@ecal.nu of 0314-78707, ovv. ‘Workshop verhalen schrijven’

Arno van der Heyden 1961-2023 Op n twintegsten jannewoarie van dit joar is op ainenzesteg joarege leeftied uut tied kommen Arno van der Heyden. Dij noam betaikent hail wat veur onze Grunneger wereld en wied doar boeten. Wat aal waark het dizze culturele doezendpoot en hekjeperfekje Arno veur ons apmoal uut stro zet. Wie kinnen hom as stem van Radio Noord, as cabaretiér mit kurege tekst en inhold, as spitsvondege presentator, as dagveurzitter, toneelspeulder, dichter, zanger, veurdroager, as aanjoager veur aandern binnen cultuur in aal zien kleur en fleur. t Was ook n man uut ain stuk, dij ons as t aits kon goud steunde en schroagde woar of e dat kon. Boetendes har e n oprechte menaaier van omgoan mit mensen, dat ik hom in mien haart wel ais zag as  Grunneger mit n Fraanze slag. Arno, n man van grode goaven is mit dizze haandege boaskirrel van ons votgoan. Moi Forum! Veur Mekoar n Persoonlieke herinnern. 2021 – Deur de pandemie wuir ons leven aal meer sjaauwend waark. Wie woonden nait ver van nkaander òf en t gaf onderwgens ook n soort verbond. Deur Covid wuir ons waark ook hailemoal aans. As t nait meer zo kin as aaltied, din goan je vanzulf kieken noar wat nijs. n Grunneger culturele dag,  zo as wie dat aaltied wend waren, mit veul volk op de bain. t Was in dij tied inains nait meer meugelk en as alternatief kwammen we dou gaauwachteg mit n n hail aander concept. t Zol onze eerste CGTC multimedioale productie ‘Moi Forum! Veur Mekoar’ worden. Zuks is vanzulf gain ainmoudersgoud en dat dòje vanzulf ook mit nkaander. Om zuks goud in t ènde kriegen hebben je goie vaklu neudeg. Wie vruigen dou aan Arno, of hai ons doarbie helpen wol. Ik gong dou bie hom op de kovvie en hai zee vot, dat e ons wel helpen wol en noast t presenteren ook de veurberaaidens mit ons doun zol. Arno har op dat moment,  zo as e mie zee zien zaikte net goud en wel overwonnen en har wel verlet om dit kerwaai mit t CGTC uut stro te zetten.  Perfectionist as e aaltied was, het e der veur ons hail wat moois van moakt. Wie haren dou schaandegenogt nait bedenken kìnd, dat dit zien leste show wezen zol. Noa dit haaidens kerwaai in t Forum kwammen we nkaander, dou e t aits nog kon en t schier weer was wel ais op stroade in de muit. Hai har aaltied tied veur n proatje en vruig din ook hou t mit mie was, want ik har wat onder de leden dat der nait heurde. Arno har vannijs te kaampen mit de grode K. Ik har dou nait waiten kind dat we in t lest baaident in dezulfde boot zitten zollen. Arno vanzulf op n aander menaaier as ik, mor wie konden der wonderwel goud over proaten en loater dou t nait meer kon, schreven we nkaander of en tou. Ik har dou zulf nog nait ains n idee wat mie zulf apmoal te wachten stond. Der is op t lest ook gain kruud meer wozzen. In ainen was zien leste dag. Goh! Arno dij aaltied veur elkenain kloarstond en wat nait aal is der nait meer. Tjeu! Henk Scholte, streektaalconsulent CGTC Arno, stief bedaankt veur aal dien biezundere en aaltied enthousiaste inzet veur t Grunnegs. Doe bist en blifst in herinnern n aibels biezundere Grunneger.  Team CGTC De foto van Arno van der Heyden is gemaakt door Pjotr Wiese.