Op dunderdagaovend 26 oktober weur in Beilen het boek Diggels van Gerrit Boer feestelijk prissenteerd. Diggels is een naogedachtenis over een leven in Midden-Drenthe. Dingen die vergeten bint en nou weer opduukt. Diggels is ok een verhaal over een leven met dementie, herinneringen die zo zachiesan in het tweeduuster verdwient. Umdat ze, naor eigen zeggen, al zowat 65 jaor samen in de zaandbak speult, overhandigde Gerrit Boer zien kammeraod Henk Berghuis het eerste exemplaar. De schriever har derveur keuzen um dizze aovend niet zölf veur te lezen oet zien neie boek, maor um stukken deroet veur te laoten dragen deur Egbert Hovenkamp II en Ans Klok. Op de live klaanken van de meziek van componist Charles Lagendijk kregen de anwezigen een indringende inkiek in de leefwereld van iene met dementie. Boer, die ok as vörmgever warkt, hef zien eigen boek op een bezundere menier vörmgeven: hoe wieder aj in het boek komt, hoe dieper aj in de wereld van opoe metzogen wordt. Een wereld die aal waziger en ontoegankelijker wordt. Op de leste bladzieden van het boek is dat ok goed te zien an de opmaak, waorbij der mangs weinig woorden staot of hiel veul, maor allemaol deur mekaar. Het Huus van de Taol is de streektaolorganisatie die het Drents anfietert met as doel um het een taol te laoten wezen waor de gebroekers wies met bint en die de niet-gebroekers waardeert.

Het programma van GRN is bekend! Zaterdagmiddag 18 november is Hoogezand dé plek voor liefhebbers van Groningen en het Gronings. Samen met Bibliotheek Hoogezand, Centrum Groninger Taal & Cultuur (CGTC), Historisch Archief Midden-Groningen en Stichting t Grunneger Bouk organiseert Kielzog de derde editie van Festival GRN.  Hieronder een greep uit het programma. Haide Bliksem Award 2023 Afgelopen jaar won Arno van der Heyden de Haide Bliksem Pries voor zijn complete oeuvre. Deze editie wordt de prijs opnieuw uitgereikt aan een persoon of groep die veel heeft betekend voor cultuur in Groningen. Dit jaar in de jury: Louis van Kelckhoven, Carmen Schilstra en René Walhout. Muziek: HISTER, StAD, Gert Sennema & meer Ook dit jaar is het programma goed gevuld met streektaalmuziek. Onder andere de Oost-Groninger band StAD, Gert Sennema & Westkantstad, rock duo HISTER en nieuwkomer in de Groningstalige muziekscène Remko Rotgers betreden het podium. Vlogwedstrijd Vlog Em Mor! TikTok Tammo maakt de winnaars bekend van Volgwedstrijd Vlog Em Mor!. De wedstrijd is bedoeld voor jongeren tussen 12 en 18 jaar uit Stad en provincie Groningen. De hele maand oktober kunnen vlogs worden ingestuurd. Meer informatie over de wedstrijd vindt je op www.cgtc.nl Auke Hulst en de Slochter Vrijstaat Schrijver Auke Hulst neemt je mee naar een alternatieve werkelijkheid waarin in het aardgasgebied in het jaar 1964 de Slochter Vrijstaat is uitgeroepen, een gasstaatje dat zich heeft losgemaakt van Nederland en sindsdien economisch ontbolsterd. Dat doet hij aan de hand van de verhalen en beelden uit In de Slochter Vrijstaat, een reisboek uit 1984, geschreven door ene Jutta Koolhof. Auke Hulst vraagt zich af wat er zou zijn gebeurd als Slochteren zich na de ontdekking van de Groningse gasbel zou hebben afgescheiden van Nederland. Zijn gedachten komen samen in een bijzonder boek met bijbehorende fietsroute: de Slochter Vrijstaat. GRN voor kinderen: verhalen, tassen bedrukken, lasersnijden en meer Voor kinderen is het programma dit jaar extra vol. Er wordt voorgelezen uit ’s werelds bekendste kinderboeken in ons eigen dialect. In het eLAB kun je de skyline van Groningen uitsnijden met een lasersnijder. Je mag al je creativiteit de vrije loop laten en je eigen tas ontwerpen met illustraties en je favoriete Groningse uitspraak. Je kunt een ansichtkaart laten maken voor een green screen én je kunt zien hoe je in het GRN-spel een eigen provincie kunt bouwen. Het Grensland Vijf uitgesproken jonge talentvolle dichters uit Duitsland en Nederland nemen je mee in de woorden, klanken en sferen van de streektaal. Het Grensland is het resultaat van een intensieve projectweek tijdens Grasnapolsky. In de aanloop naar dit meerdaagse festival in Scheemda volgden de makers workshops, colleges en coaching van Dean Bowen, Bert Hadders, Otto Groote, Fieke Gosselaar en de band Electropoëzie. Talkshow, pubquiz, spraaklab & taalmarkt Aan tafel bij de talkshow Waistoe dat?, vindt je uit wat wetenschappers, schrijvers en muzikanten te zeggen hebben over de Groninger taal. Tijdens de Grunneger Krougkwis van Olaf Vos test je je kennis over Groninger taal, erfgoed, muziek en historie. In het SPRAAKLAB vind je hoe goed jouw dialect kan verklappen waar je vandaan komt. Op de Toalmaart en de historische markt kun je heerlijk struinen en ontmoet je Groninger taal- en cultuurorganisaties, historische verenigingen en boekhandelaren. Praktische info Datum: zaterdag 18 november 2023 Tijden: 12:30 – 17:00 uur Locatie: Huis van Cultuur en Bestuur (Gorecht-Oost 157, 9603 AE Hoogezand) Toegang: gratis Meer info via: www.kielzog.nl

De Cursus Achterhoeks voor volwassenen, Wiesneus en Van Old naor Jong Achterhooks voor basisschoolkinderen, Streektaal in de Zorg voor mbo-studenten: Erfgoedcentrum Achterhoeks en Liemers heeft al heel wat educatieve projecten opgezet en ondersteund om de streektaal in stand te houden. Maar educatiemateriaal voor heel jonge kinderen, dat was er nog niet. Tot nu tenminste, want op het jaarlijkse streektaalsymposium op 8 november aanstaande in Eibergen lanceert ECAL Plat veur Potwottels: een gratis aan te vragen educatiepakket voor kinderen van 2 tot 5 jaar. Het educatiepakket Plat veur Potwottels bestaat uit diverse voorlees- en doeboekjes met gespreksstof en knutselmateriaal, spelletjes, een grote zoekplaatposter en speciaal ontwikkelde liedjes. Natuurlijk allemaal (grotendeels) in de Achterhoekse streektaal. Het pakket is geschikt voor kinderen op het kinderdagverblijf, de speelleergroep, gastouders, groep 1 en 2 van de basisschool, bibliotheken en natuurlijk voor (groot)ouders die de kinderen op een leuke, speelse manier wat Achterhoeks willen bijbrengen. Mede door een financiële bijdrage van Provincie Gelderland is het pakket straks gratis bij het ECAL aan te vragen. Op aanvraag is er (op uitleenbasis) ook een ‘voorleespen’ te krijgen, waarmee de potwottels plaatjes kunnen aanwijzen en meteen de Achterhoekse uitspraak kunnen horen en oefenen. Handig voor begeleiders/ouders die zelf de streektaal niet machtig zijn. Het jaarlijkse streektaalsymposium van het Erfgoedcentrum, op woensdagmiddag 8 november van 15.00 uur tot 17.30 uur (inloop vanaf 14.30 uur) bij Hof van Eckberge te Eibergen, staat ook geheel in het teken van Plat veur Potwottels. Gastheer Frans Miggelbrink ontvangt gasten aan tafel die vanuit hun expertise, werk, ervaring of interesse kunnen vertellen over het belang om jonge kinderen streektaal bij te brengen. Zo is Hoogleraar Taalcultuur Leonie Cornips van de partij: zij verricht onderzoek naar taalcultuur en hoe jonge kinderen hun eerste en tweede taal verwerven. Taalkundig antropoloog Marie Rickert schuift ook aan, zij onderzocht hoe kinderen en leraren (streek)taal gebruiken in kinderopvang en onderwijs in de grensregio. Docent Wouter Marinissen werkt veel met anderstalige kinderen en hun ouders en Resy Oonk van Bibliotheek Oost-Achterhoek las jaren kinderen voor op de Zwarte Cross. Ook te gast zijn basisschooldocent Bodhi Oonk die afstudeerde op het onderwerp Achterhooks in de klasse, Boh Foi Toch-drummer en kinderopvangmedewerker Han Mali en streektaalfunctionaris Marije Stomps. Huismuzikant Karin Hukker speelt live enkele Potwottel-liedjes. Streektaalsymposium Plat veur Potwottels is gratis bij te wonen voor iedereen die met jonge kinderen werkt en/of belangstelling heeft in meertaligheid en streektaalonderwijs. Aanmelden kan via de website van ECAL. Hier is ook meer informatie over het programma en de sprekers te vinden.

Een hiele riegel taelspecialisten en aandere vakkundigen prissenteerde him op Nedersaksisch symposium 4 in Assen, Kunstcafé Schurer, veurbi’je zaoterdagmiddag. As altied gong dat onder veurzitterschop van vaaste veurzitter Jurr van Dalen vlot, wiels die veurof alvast nuumde dat echt meer Nedersaksisch op de regio-omroepen neudig is. En now volgt veur hiel Nedersaksië en wieder in de wereld een tal symposium-uutkomsten. De Canon van et Nedersaksisch komt d’r an mit echt de alderveurnaemste biezunderheden. D’r is vule meer steun neudig veur et Nedersaksisch mit naeme in ‘t peblieke domein en… misschien was Bernlef behalven dichter / zanger en stammelid van de Friezen dat ok van de Saksen. Zo zol annemelik wezen kunnen dat hi’j et was die et Ooldsaksische heldenepos Heliand dichtte (830 n. Chr.). Dat laeste moet neffens spreker-onderzuker Redbad Veenbaas in een soorte van koproduktie van geleerden van de kloosters van Werden en Fulda west hebben. Iesselakedemie-taelkundige van eerder Philomène Bloemhoff tekende et kader uut van heur Canon van et Nedersaksisch en gong in op de alderveurnaemste punten. De tetaole ‘reeks’ van onderwarpen zal nog veur et aende van et jaor verschienen. Kenners Henk Nijkeuter en Chris Canter behaandelden veurnaeme aspekten van de Nedersaksische literetuur deur de ieuwen henne en bepleitten meer studie en overdracht ok in saemenwarking mit specialisten over de greens. Mitwarker van de Radboud Universiteit Arjan Sterken gaf een beeld van de kenmarken van Nedersaksische volksverhaelen en pleitte veur meer onderzuuk, wiels Harrie Scholtmeijer, as taelkundige verbunnen an de Overiesselakedemie, ingong op een tal volksverhaelkundige aspekten in et Overiessels Woordeboek. Emeritus van de Radboud Universiteit Roeland van Hout gaf een taelsociologisch beeld van mit naeme Limborgs en Nedersaksisch. Hi’j leut ok zien hoe hi’j him taelbeleid veurstelde veur de kommende tied wat et Limborgs anbelangt, en hi’j wees ok op et te grote verschil in overhiedsteun veur et Limborgs in vergelieking mit et Fries. Pensioneerd taeldocent Henk Bloemhoff leut o.e. zien hoe d’r in taelkundig opzicht in et Nedersaksisch gien lettergrepen ‘inslikt’ wodden mar hoe onbeklemtoonde lettergrepen zoas in lopen, huzen een klinker missen en zonuumde assimilaosie ondergaon. Mar de schriefwieze blift voluut; dus gien Hoolt’n veur et dörp Holten mar Hoolten. Ok is et verschil in Nedersaksisch en Hollaans van et type hoes of huus – huis gien kwessie van verschoeven van ui naor uu en dan naor oe zoas in de media wel steld is, mar krek aandersomme. Aj’ wat an taelzorg en -promosie doen kan et eigenlik niet zonder aorig wat taelige aachtergrondkenns, zo was zien heufdstelling. In de midden van et pergramme hul taelkundestudent Romy Dekker een interview mit Overiesselakedemie-veurzitter Annet Westerdijk. Et moet echt beter mit de regionaole omroepen wat betreft gebruuk van en et ommedaenken veur de regionaole tael. Ok Twentse taelpermoter Adrie Hemmink wodde bevraogd: zi’j verzorgt wekeliks een Twents kertiertien bi’j Radio 1Twente, mar ok in Twente kan meer en beter. Popelaire pergrammes bin neudig, mar taelinstituten as de Overiesselakedemie kun inhooldelike aachtergrond leveren, en doen dat uut de aord ok al waor et kan. Veur een hiel biezundre ofsluting zorgde literetuurspecialist Henk Nijkeuter mit een kotte indrok van et kommende boek over en mit wark van de grote Drent uut et verleden dr. Jan Naarding. Et tal bezukers was een dikke dattig. Alle bi’jdregen zullen verschienen in Jaorboek Nedersaksisch 4. Ankem jaor september / oktober is et volgende symposium, diels in de vorm van een lustrumviering. Omslag kommende publikaosie over en mit wark van Drents specialist Jan Naarding (1963-1963).

Gronings leren van een romantische komedie: vanaf maart kan het. Hoofdpersonen Enno en Iefke maken een roadtrip door ‘t Groninger land en terwijl je meeleeft met dit jonge stel, leer je van alles van de Groninger taal en cultuur. De romcom is onderdeel van een online cursus Gronings en de opnames zijn in volle gang. Wordt een hobbelige rit voor het jonge stel, of tuffen ze op hun gemak de provincie door? Door: Sisi van Halsema, Foto’s: Hedwig Sekeres en Fieke Gosselaar Een drone, een steadicam, de tuin van de Borg van Nienoord is veranderd in een echte filmset. ‘En cut!’ Zegt regisseur en cameraman Bart de Nes. ‘We hebben ‘m!’ Hij is onder de indruk van de acteerprestaties van Arend Lommert (Enno) en Indy-Lynn de Haan (Iefke): hun tekst vloeit zonder haperen, terwijl De Haan van origine niet eens Gronings spreekt. Voor de online cursus, ook wel MOOC: Massive Open Online Course, komen Enno en Iefke langs allerlei Groningse erfgoedplekken. Terwijl je opgaat in hun avonturen, leer je over de Groningse taal, cultuur en geschiedenis. Schelpengrot Bij het bosrijke Landgoed Nienoord in Leek vertelt Enno het volksverhaal van de schelpengrot aan Iefke. Volgens die legende wijdt een dienstmeisje haar halve leven aan het versieren van het tuinhuisje bij de borg. Pas als elke centimeter van het huisje belegd is met schelpen, mag ze weg. Decennialang ziet ze niets anders dan de binnenkant van het huisje. Als ze haar werk eindelijk voltooit, gaat ze naar het Leekstermeer. In de reflectie van het water ziet ze niet het gezicht van een meisje, maar van een oude vrouw. Ze schrikt zo van haar spiegelbeeld dat ze sterft. Het verhaal over de schelpengrot is slechts een van de verhalen die je straks meekrijgt over de geschiedenis van Groningen. Want de roadtrip van Enno en Iefke gaat langs veel meer erfgoedplekken. ‘Westerkwartier, ‘t Hoogeland, Oldambt, Westerwolde en het Groninger deel van de Veenkoloniën’, somt taalwetenschapper Hedwig Sekeres op. ‘Enno en Iefke trekken door vijf verschillende spraakgebieden in Groningen. ‘In elk spraakgebied wordt weer een andere variant van het Gronings gesproken. In het Westerkwartier hoor je bijvoorbeeld Friese invloeden terug, zoals ‘jim’ in plaats van ‘jullie.’ Dit soort nuances zie je straks ook terug tijdens de cursus. Omraais De verschillende scènes uit de romantische komedie worden bij de taalcursus afgewisseld met opdrachten, gemaakt door Sekeres. Streektaalconsulent en scenarioschrijfster Fieke Gosselaar bedacht het verhaal en schreef het script. ‘De cursisten moeten blijven hangen omdat ze willen weten hoe het afloopt’, zegt Gosselaar. Want het is niet alleen maar koek en ei voor Enno en Iefke, op hun omraais door ‘t Groninger land. De roadtrip van Enno en Iefke is een luchtige manier om Gronings te leren en wat van de Groningse geschiedenis op te pikken. De cursus is bedoeld voor iedereen. Voor jongeren; voor mensen uit de stad die meer over hun provincie willen leren, maar ook voor mensen uit de provincie zelf. De cursus is vanaf maart gratis te volgen. Op de website van Centrum Groninger Taal & Cultuur (CGTC), www.cgtc.nl, is meer informatie te vinden over de MOOC – de online cursus Gronings. Ook vind je hier meer nieuws over de Groninger taal onderzoeken van de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met CGTC.